İlk olarak basit şekilde tanımlayalım: Yeşil Finans Kâr amacıyla çevreyi korumak, iklim krizini önlemek anlamına gelir. İzmir’de rüzgâr enerjisine yatırım yaparken, aynı anda temiz hava solumak en iyi örneklerdendir.
Yeşil Finans Tarihçesi
Yeşil finans; sanayileşmenin çevresel bedelleri, uluslararası iş birlikleri ve finansal inovasyonların kesişiminde şekillendi. Başlangıçta “çevreci bir niş” olarak görülürken, artık 50 trilyon $’lık net sıfır yatırım ihtiyacı ve iklim risklerinin ekonomiyi doğrudan tehdit etmesi nedeniyle küresel ekonominin temel taşı haline geldi. Günümüzde sadece çevreyi korumakla kalmıyor, aynı zamanda yenilenebilir enerji projeleriyle istihdam yaratan ve rekabet avantajı sağlayan bir ekonomik dönüşüm aracı işlevi görüyor.
Ülkemizde ise ilk adımlar 2016’da atılmaya başladı. Türk bir yatırım bankası tarafından gerçekleştirilen ilk yeşil tahvil ihracı, hedeflenen tutarın 14 katı talep gördü. Bu, piyasanın potansiyelini gösterdi.
Burada aynı zamanda Fintech Entegrasyonunu da göz ardı edemeyiz. Green Fintech uygulamaları (karbon izleme dijital araçları, yeşil kitle fonlaması) ile sürdürülebilir yatırımlar bireysel katılıma açıldı. Bu durum daha fazla popülerliği beraberinde getirdi.
Yeşil Finans Neden Şimdi Popüler?
Çevre Bakanlığı 2024 raporuna göre kuraklıktan etkilenen tarım arazisi %12.7 (İç Anadolu’da %18, Akdeniz’de %9). Bloomberg, sürdürülebilir fonların 2023-2025’te geleneksel fonlara göre ortalama %7 daha fazla getiri sağladığını açıkladı. Bu durumda da İç Anadolu’da kuraklık riski, Akdeniz’de sel riski kapıya dayandı. Bunların hepsi yeşil finansa bizi daha çok yaklaştıran çok önemli şeyler.
İşletmeler Yeşil Finans İçin Ne Yapabilir?
TKDK Destekleri: Güneş enerjisi için %50 hibe
Yeşil Krediler: Bankaların düşük faizli “Eko-Tarım” paketi.
| Bölge | Öncelikli Kaynak | Finansman Modeli | Somut Proje Örnekleri | Yatırım Risk/Yönetimi |
|---|---|---|---|---|
| Ege | Jeotermal | Yerel Yönetim Fonları | 1. Salihli-İzmir 35 MW jeotermal santral 2. Aydın Germencik belediye işbirliği | Sondaj maliyeti yüksek YEKDEM kapsamında 10 yıl alım garantisi (2023-2033) |
| (İzmir, Aydın, Muğla) | Denizüstü Rüzgar | Kamu-Özel Ortaklığı | İzmir Çeşme RES projesi (1.200 MW) | AB “Yeşil Mutabakat” hibeleri |
| Karadeniz | Hidroelektrik | Kooperatifler | 1. Rize Fındıklı HES kooperatifi 2. Trabton Metalurji OSB ortak projesi | Tarım Bakanlığı IPARD kapsamında HES projelerine max. %30 hibe (2025) |
| (Trabzon, Rize, Artvin) | Biyokütle | KOBİ Kredileri | Ordu fındık kabuğundan enerji üretimi | TKDK IPARD fonları (AB kaynaklı) |
| Güneydoğu | Güneş Enerjisi | Varlık Fonu Yatırımı | 1. Şanlıurfa GAP Projesi 2. Mardin OSB güneş panelleri | Yıllık 2.800 saat güneşlenme Trafo kapasite sınırı |
| Marmara | Biyogaz | Karbon Kredisi Piyasası | İstanbul Atık Su Arıtma Tesisleri Bursa seracılık atıkları | İstanbul Biyogaz Projesi’nde elektrik alım garantisi 10 yıl (YEKDEM kapsamında) |
Yeşil Finans’a Örnek Olay:
Rize İkizdere’de 40 çiftçi el ele verdi, derenin sesini paraya çevirdi.
Dağ köyünde kurdukları 4 MW’lık HES ile yılda 5.8 milyon TL yaratıyorlar. ‘Su akar, Türk bakar’ sözünü ters yüz ettiler. (Kaynak)
Nasıl mı?
- ÇED sürecinde Çevre Şehircilik İl Müdürlüğü’nün teknik desteğiyle projeyi hayata geçirdiler,
- Ziraat Bankası‘nın kooperatif kredisini aldılar,
- TEDAŞ 10 yıllık alım garantisi verdi.
Yeşil Finans Ve Yeşil Tahvil Arasındaki Farklar
Yeşil Tahvil (Green Bond) Nedir?
Aslında bir borçlanma aracı olarak da düşünebiliriz. İklim kriziyle mücadele ve sürdürülebilir bir gelecek için kullanılan özel borçlanma aracıdır. Şirketler veya devletler tarafından çıkartılan bu tahvillerden elde edilen fonlar, yalnızca yenilenebilir enerji projeleri (rüzgâr/güneş santralleri), enerji verimliliği, temiz ulaşım, su yönetimi veya yeşil bina gibi çevresel fayda sağlayan projelere yatırılır. Yatırımcılar, paralarını doğrudan çevre dostu projelere destek olmak için kullanır. Sonuç olarak da finansal getiri de elde ederler.
Örneğin yeşil finansı bir valiz, yeşil tahvili de valizin içindeki bir çanta olarak düşünebilirsiniz.
Yeşil finans (Green finance) : Çevreyi koruyan projelere para bulma işi. Yani doğayı korumak, temiz enerji kurmak, ağaç dikmek, denizleri temizlemek gibi işler için kullanılan tüm para bulma yöntemlerinin genel adı.
Yeşil tahvil (Green bond) : Yeşil finansın içindeki özel bir yöntem. Bu, büyük bir borç kağıdı gibi düşünebilirsiniz. Devlet veya şirket, “Bize para verin, biz de bu parayı sadece çevreye yararlı projelerde kullanacağız” şeklinde söz veriyor.
Daha açıklayıcı olması açısından aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.
| Kavram | Tanım | Kapsam / Örnekler |
|---|---|---|
| Yeşil Finans (Green Finance) | Çevresel sürdürülebilirliği destekleyen tüm finansal uygulama ve araçların genel adı. | Yeşil tahviller, sürdürülebilir yatırım fonları, çevre odaklı bankacılık ürünleri, karbon kredileri, yeşil sigortalar vb. |
| Yeşil Tahvil (Green Bond) | Yeşil finansın alt kategorisinde yer alan; ihraç edildiğinde elde edilen fonların yalnızca iklim ve çevreye pozitif etki sağlayan projelerde kullanılmasını şart koşan borçlanma aracı. | Yenilenebilir enerji projeleri, enerji verimliliği çalışmaları, çevre kirliliğini azaltma projeleri vb. |
Aralında bir amaç farkı da var. Yeşil finans, doğayı koruyan ve sürdürülebilir bir gelecek hedefleyen projelere para sağlama işidir. Bu projeler; sürdürülebilir tarım, yenilenebilir enerji, biyoçeşitliliğin korunması ya da temiz teknolojiler gibi çok farklı alanlarda olabilir.
Yeşil tahvil ise bu büyük alanın içinde özel bir araçtır. Devletler ya da şirketler, yeşil tahvil satarak topladıkları parayı sadece önceden belirlenmiş çevre dostu projelerde kullanır ve bunun nasıl harcandığını raporlamak zorundadır. Yani yeşil tahvil, yeşil finansın çevreye odaklı borçlanma yolu olarak görülür.
Yeşil Fintek’in Katkısı Nedir?
Özetle yeşil finans geniş bir şemsiye iken; yeşil fintek (green fintech) , bu şemsiye altında teknolojiyle çözüm üreten koldur. Örneğin:
Bir belediyenin çıkardığı yeşil tahvil → Yeşil finans,
Bu tahvile bireysel yatırım yapmayı sağlayan mobil uygulama → Yeşil fintek.
Yeşil finansın kitleselleşmesinde teknolojinin payı yadsınamaz. Mobil uygulamalar, blokzincir tabanlı şeffaflık sistemleri ve kitle fonlama platformları sayesinde çevre yatırımları artık yalnızca büyük yatırımcıların işi değil.
Türkiye’de bu değişimi, cep telefonundan karbon ayak izini anlık görebildiğin uygulamalardan, köydeki bir güneş enerjisi projesine küçük birikimlerle destek olabildiğin dijital platformlara kadar hissediyoruz. Aslında Yeşil Fintek’in asıl gücü, sürdürülebilir finansı “herkesin ulaşabileceği” bir noktaya taşımasında.
Klasik finansla farkı şu: Yeşil finans, çevreye yararlı projelerin fonlanması için genel bir çatı sunar. Yeşil Fintek ise bu süreci teknolojinin yardımıyla hızlandırır. Aynı zamanda kolaylaştırır ve bireyi merkeze koyar. Geleneksel yeşil tahviller daha çok kurumsal yatırımcıya hitap eder. Fakat Fintek çözümleri sıradan bir vatandaşın da sisteme dahil olmasını sağlar.
Türkiye’de etkisi de giderek büyüyor. BIST Sürdürülebilirlik Endeksi’ndeki şirketlerin yatırımcı çeşitliliğinin artması, TSKB’nin yeşil tahvil taleplerinde dijital kanalların payının yükselmesi bunun göstergesi. Dijital platformlar sayesinde Bodrum’daki bir balıkçı kooperatifinin deniz temizleme projesine de, Aydın’da güneş paneli kuran bir çiftçiye de destek ulaşabiliyor. Kısacası, iklim kriziyle mücadelede teknoloji artık lüks değil, şart. Bu, yeşil finansın nasıl uygulandığını değiştirerek sürdürülebilir yatırımı günlük hayatın bir parçası haline getiriyor.